Mức độ cao của cholesterol trong máu có ảnh hưởng xấu đến các cơ quan, đặc biệt là hệ tim mạch. Các yếu tố ảnh hưởng đến mức cholesterol là chế độ ăn uống, tập thể dục, cân nặng, lối sống và các yếu tố cố định khác.
Cholesterol trong máu là gì?
Cholesterol trong máu là một chất béo luôn có trong các tế bào máu. Cholesterol nói chung luôn có trong tất cả các loại tế bào trong cơ thể và là thành phần quan trọng hình thành nên cấu trúc của màng tế bào, một số nội tiết tố (hormone) và đóng nhiều vai trò chức năng quan trọng khác trong cơ thể.
Tuy nhiên, khi có quá nhiều cholesterol trong máu, nó là một yếu tố nguy cơ chính của bệnh mạch vành (nguyên nhân gây ra nhồi máu cơ tim cấp tính), tai biến mạch máu não (đột quỵ) và bệnh mạch máu ngoại vi.
Cholesterol có thể đến từ hai nguồn: Từ cơ thể tổng hợp và thực phẩm bạn ăn. Gan và một số tế bào khác của cơ thể tạo ra khoảng 75% lượng cholesterol trong máu, 25% còn lại đến từ thức ăn.
Cholesterol “xấu” và cholesterol “tốt”
Cholesterol tự nhiên không hòa tan trong máu, vì vậy để lưu thông trong máu, cholesterol phải được bao bọc bởi một lớp vỏ protein đặc biệt, hay còn gọi là lipoprotein. Có hai loại lipoprotein chính:
- Lipoprotein mật độ thấp (LDL): Chuyên vận chuyển hầu hết cholesterol trong máu của cơ thể. Khi có quá nhiều LDL trong máu, các thành động mạch sẽ tích tụ chất béo, dẫn đến xơ vữa động mạch, đây là nguyên nhân dẫn đến các bệnh tim mạch nguy hiểm. Do đó, LDL được coi là cholesterol “xấu” cần được giảm xuống.
- Lipoprotein mật độ cao (HDL): Không giống như LDL, HDL chịu trách nhiệm loại bỏ cholesterol khỏi máu và ngăn không cho nó thâm nhập vào thành động mạch, giúp hạn chế sự hình thành mảng xơ vữa. Vì thế , HDL được coi là cholesterol “tốt” cần được tăng lên.
Có nhiều yếu tố khác nhau ảnh hưởng đến nồng độ của cả cholesterol xấu và tốt.
Những yếu tố ảnh hưởng đến cholesterol
Khẩu phần ăn uống
Chất béo động vật, thức ăn nhanh, nước có ga hoặc các thực phẩm khác chứa quá nhiều năng lượng làm tăng mức LDL và mức cholesterol toàn phần. Chế độ ăn uống là nguyên nhân chính gây nên xơ cứng động mạch, nhồi máu cơ tim, đột quỵ … Để ngăn chặn cholesterol “xấu” tăng, nên một chế độ ăn uống hợp lý cần bao gồm những điều sau đây:
- Lượng cholesterol ăn vào: Không vượt quá 300mg/ngày. Sử dụng dầu thực vật và mỡ động vật ở tỷ lệ cân đối, phù hợp cho từng lứa tuổi. Loại bỏ các loại thức ăn nhiều mỡ, tránh ăn phủ tạng động vật.
- Lượng đạm: Nên chiếm khoảng 12 – 15% tổng năng lượng của toàn bộ khẩu phần, bao gồm thịt bò, thăn lợn, gà nạc, đậu đỗ. Cá là thực phẩm tốt cho những người bị rối loạn mỡ máu và tăng cholesterol trong máu. Nên kết hợp ăn cả đạm thực vật và động vật.
- Chất đường bột: Chiếm từ 60 – 70% tổng năng lượng của khẩu phần ăn. Hạn chế ăn quá ngọt, lượng đường trong ngày tối đa 10 – 20g. Sử dụng ngũ cốc kết hợp với khoai củ.
- Bổ sung vitamin, chất khoáng, các nguyên tố vi lượng, chất xơ, chủ yếu từ rau xanh, hoa quả, gạo.
Thừa cân, béo phì
Chỉ số khối cơ thể (BMI) được sử dụng để xác định xem cơ thể của một người là gầy, béo hay cân đối. Chỉ số BMI được khuyến nghị là từ 18,5 đến 22,9. Chỉ số BMI từ 23 trở lên sẽ được xem là thừa cân, dễ dẫn đến tăng cholesterol trong máu.
Thiếu vận động cơ thể
Duy trì chế độ vận động, tập thể dục đều đặn sẽ làm tăng HDL và giảm LDL.
Di truyền
Một số gen di truyền trong gia đình có khả năng chi phối cách tiêu hóa và xử lý cholesterol. Chính điều này gây ảnh hưởng đến nồng độ cholesterol trong máu. Có một số bệnh lý tăng cholesterol di truyền.
Tuổi và giới tính
Cũng như di truyền, tuổi tác và giới tính là những yếu tố ảnh hưởng đến mức cholesterol và không thể thay đổi hoặc điều chỉnh. Nồng độ cholesterol trong máu thường bắt đầu tăng ở tuổi 20 ở cả hai giới. Hầu hết phụ nữ ở độ tuổi tiền mãn kinh. Trong thời kỳ mãn kinh, nồng độ cholesterol thấp hơn ở nam giới cùng tuổi. Sau khi mãn kinh, mức LDL có xu hướng tăng và nguy cơ tim mạch cũng tăng theo.
Hút thuốc lá làm giảm HDL
Những thói quen xấu như hút thuốc, rượu bia và chất kích thích là những yếu tố phổ biến nhất ảnh hưởng đến mức cholesterol, nhưng có thể bỏ được. Ngoài ra, bỏ thuốc lá và rượu bia giúp cơ thể có sức khỏe tốt hơn và loại bỏ một trong những yếu tố nguy cơ tim mạch lớn nhất.
Để ngăn ngừa nồng độ cholesterol trong máu cao, nên kiểm tra lipid máu
mỗi năm một lần sau tuổi 20, và sau tuổi 50 nên kiểm tra 6 tháng một lần về cả cholesterol toàn phần, triglycerid và LDL. và HDL. Tùy thuộc vào xét nghiệm, bác sĩ có thể khuyên bạn nên điều chỉnh chế độ ăn uống, tăng cường hoạt động thể chất hoặc điều chỉnh chế độ ăn uống của bạn. Điều trị bằng một số loại thuốc nếu cần thiết.
Qua bài viết trên, các bạn đã hiểu thêm về Cholesterol trong máu là gì? Và các nhân tố ảnh hưởng đến Cholesterol trong máu. Cùng Origin Việt Nam khám phá thêm nhiều điều có lợi cho sức khỏe hơn nhé!
Xem thêm: - Chất béo có xấu như ta nghĩ không? - Chất béo nào có trong thực phẩm?
Nguồn: Vinmec
